Toermalijn
Toermalijn was reeds in de oudheid bekend in het Middellandse-Zeegebied maar is pas in 1703 vanuit Sri Lanka naar West-Europa vervoerd door Hollandse koopvaardijschepen. Zij introduceerden deze nieuwe edelsteen met de Singalese benaming ‘turmali’, dit betekent ‘steen met gemengde kleuren’.
In de handel wordt meestal een onderscheid gemaakt op basis van de kleur, Rubelliet is bijvoorbeeld de roze tot rode kleursoort en Verdeliet is de groene soort. Tegenwoordig wordt echter als benaming steeds vaker direct verwezen naar de kleur, bijvoorbeeld groene toermalijn of rode toermalijn. In de mineralogie wordt het onderscheid tussen de verschillende toermalijn soorten gemaakt op basis van de chemische samenstelling.
Toermalijnen bevatten bijna altijd meerdere tinten of zelfs verschillende kleuren, exemplaren met slechts één egale kleur zijn daarom ook zeer zeldzaam. De verschillende kleurpatronen hebben in de volksmond vaak typerende benamingen, bijvoorbeeld ‘watermeloen’ voor de soort met een rode kern en een groene schaal.
Het herkennen van toermalijn
Toermalijn kan herkend worden aan de hand van enkele bijzondere eigenschappen. Zo zullen sommige toermalijnen bij kunstlicht een geringe kleurverandering vertonen. Een zeer belangrijk kenmerk van toermalijn is dat deze piëzo-elektrisch is. Dat betekent dat toermalijn door wrijven of door verhitting en afkoeling elektrisch geladen wordt en stofdeeltjes of kleine papiersnippers aan kan trekken. Lange tijd stond toermalijn ook bekend als ‘assentrekker’ omdat de koopvaarders met behulp van een verwarmde toermalijn de as uit hun meerschuimen pijpen trokken. Doordat toermalijn vanwege deze eigenschap meer stof aantrekt dan andere edelstenen dient deze met een hoge regelmaat schoongemaakt te worden. Toermalijn is bovendien pleochroïsch, wat betekent dat het kristal donkerder van kleur is gezien langs de langste as van het kristal, dan loodrecht op die as.
De winning van toermalijn
Toermalijn wordt gevonden in stollingsgesteenten waarin gangen vloeibaar magma zeer langzaam zijn afgekoeld en in zandbanken die door rivieren zijn afgezet. De mijnen van Minas Gerais in Brazilië vormen de voornaamste bron, maar op zeer veel locaties zijn afzettingen met toermalijn gevonden. Ook in Intalië (Elba) en in Zwitserland (Tessin) wordt toermalijn gevonden.
Al onze sieraden met toermalijn kun je terugvinden door te klikken op de onderstaande foto.
Behandelingen en imitaties
Bepaalde toermalijnen kunnen door verhitting tot 450-650 °C enigszins van kleur veranderen. Groene toermalijn krijgt een smaragdkleur en rood-bruine stenen krijgen een helder rode kleur. Vanwege de bijzondere kenmerken van toermalijn is het betrekkelijk makkelijk om synthetische imitaties en imitaties van glas te onderscheiden van echte toermalijn.